Neanderthalen aztarnak jarraituz San Adrian koban
Uztailean zehar hamar bat ikaslek eta boluntariok parte hartu dute Aranzadi Zientzia Elkarteak San Adriango koban egin duen indusketa lanetan
Zegamako San Adrian kobak gordetzen dituen sekretuak azaleratzen jarraitzen dute Aranzadi Zientzia Elkarteko kideek. Aurten bi kokalekutan garatu dituzte indusketa-lanak: antzinako ostatuaren aldean eta baselizaren aldean. Bietan aztarna baliagarriak lortu dituzte mendeetan zehar bertan egon den bizitzari buruz gehiago jakiteko. 2023ko kanpainan, uztailean, hamar bat ikaslek eta boluntariok parte hartu dute, Aranzadi Zientzia Elkarteko Alfredo Moraza, Manu Zeberio eta Jesus Tapia arkeologoen koordinaziopean.
Antzinako baselizatik hurbilen dagoen eremuan, taldeak Erdi Paleolitoarekin (Musteriense garaia) lotutako giza okupazioaren ebidentzia argiak aurkitu ahal izan ditugu, zehazki hainbat fauna-zati eta dozena bat harrizko tresna. Hezur horietako gehienek gizakiek erabili dituztenaren zantzuak dituzte (hezur kolpatuak eta muina ateratzeko hautsiak).
Harrizko tresnei dagokienez, lauzak eta karrakagailu bat aurkitu dira, silexean (Urbasa eta Trebiñutik) zein hareharrian eginak. Teknika oso espezifiko eta berezien bidez egindako piezak dira, Neandertalen giza taldearekin zuzenean erlazionatzen gaituztenak. Pieza hauek kanpainaren amaieran agertu zirenez, datorren urtean arkeologia taldeak Neanderthalen arrastoa jarraituko du San Adrianen.
Neanderthalak San Adrianen
Neanderthalek Eurasia okupatu zuten duela 240.000 eta 40.000 urte arteko garaian, eta haien desagerpenari buruzko inkognitek punta-puntako ikerketa arkeologikoak eragin dituzte mundu mailan. Duela 40.000 urte inguru desagertu baino lehen, Izotz Aroan, neanderthalek harremanak izan zituzten gure espeziearekin Eurasiako leku ezberdinetan, eta gure genoman aztarna genetiko batzuk daude proportzio txiki batean. Neanderthalek gure antzeko adimen eta gaitasunak zituzten.
Hori dela eta, ezinbestekoa da ahalik eta datu gehien lortzea eta haien portaerak, teknikak, kanpamenduen plangintza eta lurraldean zehar ibiltzeko estrategiak ezagutzea. Baina inoiz ez da neanderthal kulturarik aurkitu San Adrian bezalako altitude handian, 1000 metroko altueran.
Erdi Aroko harresia
Beste lan-eremuan, garai bateko ostatuaren kokalekuan, lortutako emaitzak ere oso interesgarriak izan dira. Sektore horretan, horma handi bat zegoela egiaztatu ahal izan da, 13 m luze eta 1,20 m zabal zituena eta erregistratu zen unean ia zimenduetara murriztuta zegoena. Harresi hori nahiko goiz (gutxi gorabehera XI-XII. mendeen inguruan) egokitutako gotorleku militarra izan zitekeen. Gaztelu hori Iruñeko Erresumak eraiki ahal izan zuen, gaur egungo Gipuzkoa, Araba eta Nafarroaren arteko sektore estrategiko horren kontrola bermatzeko.
Gotorleku hau, ziur asko, XIII. mendearen amaieran berreraikiko zen, Gaztelako erresumak eremua konkistatu ondoren, eta mugako defentsa-lerroaren funtsezko zati izan zen, Nafarroako ondoko erresumaren aurrean. Eraikuntza hau, azkenean, XVIII. mendeko lehen hamarkadetan eraitsi zen, gurdi eta zalgurdientzako bide-sistema erabiliko baitzen eta antzinako gotorleku horren zimenduen gainean (gaur egungo itxitura-horma) bide-salmenta handi bat eraikiko baitzen.
Horrela, egindako arkeologia-lanei esker, gure iraganeko bi aldi espezifikori buruzko datu berri eta interesgarriak eman dira. Aizkorri eta Aratz mendien arteko ingurune ireki berezi honek dituen balio natural eta kultural nabarmenak berretsiz, tunelaren hormen azpian gure lurraldean gizakiaren presentzia-aldi asko hartzen baititu, historiaurretik gaur egunera arte.
